ردیف |
نوع لکه |
روشها و نوع لکه برها |
1 |
لکه نوار چسب |
روش مندرج در بند A |
2 |
لکه خون |
روش مندرج در بند 8- E و بند A |
3 |
آدامس – موم - شمع |
روش مندرج در بند 3- E و بند A |
4 |
شکلات و قهوه |
روش مندرج در بند 8- Eو 5- E و B |
5 |
انواع مدادهای رنگی |
روش مندرج در بند3-E و بند A |
6 |
لاک ناخن |
روش مندرج در بند 7- E |
7 |
لکه آب میوه |
روش مندرج در بند B و بند C |
8 |
لکه چربی |
روش مندرج در بند A |
9 |
جوهر خودکار |
روش مندرج در بند 4- E و بند A |
10 |
جوهر خودنویس |
روش مندرج در بند D وم بند B |
11 |
لکه ماتیک (روژ لب) |
روش مندرج در بند A و بند C |
12 |
لکه رنگ نقاشی |
روش مندرج در بند A مخصوصاً تربانتین |
13 |
زنگ آهن |
روش مندرج در بند 2- E |
14 |
واکس کفش |
روش مندرج در بند A و بند 1- E و B |
15 |
لکه قیر |
روش مندرج در بندA |
16 |
چای |
روش مندرج در بندB |
تقریباً همه انواع لکه ها را می توان با شستن فوری با اب نیمگرم تا حدود ممکن کمرنگ نمود و از تثبیت آن جلوگیری کرد و از آن پس برای زدودن باقیمانده لکه با توجه به نوع آن با یکی از مواد زیر اقدام نمود.
A: به کار بردن حلالها
لکه های چرب و روغنی را می توان با استفاده از حلال نفتا، بنزین، الکل، تتراکلرید کربن، تربانتین یا سایر لکه برهای مخصوص که در بازار برای انی منظور عرضه می شود برطرف نمود.
توجه: همه حلالها یا آتشگیر هستند و یا به هنگام مصرف دود مسموم کننده تولید می کنند. بنابراین این قبیل مواد را نباید در مجاورت آتش یا در فضای بسته مورد استفاده قرار داد.
طرز کاربرد حلالها این است که ابتدا پارچه آلوده به لکه را روی یک حوله سفید یا پارچه سفید پنبه ای طوری قرار دهید که طرف ملکوک به جانب حوله قرار گیرد. چند قطره از حلال را از پشت لکه روی آن بچکانید و یک تکه پارچه آلوده به حلال نیز روی آن قرار دهید و پس از چند لحظه محل پارچه را روی حوله عوض نموده و این کار را تکرار کنید تا لکه کاملاً پاک شود.
B: استفاده از رنگ برها (سفید کننده ها)
لکه های رنگی که با شست و شو از بین نمی رود غالباً با سفید کننده ها (یا اکسید کننده ها) زدوده می شود. این روش را می توان فقط در صورتی که پارچه سفید یا پارچه رنگی مقاوم در برابر رنگ بر ها آلوده به مواد رنگی شده باشد مورد استفاده قرار داد.
در مورد پارچه های رنگی ابتدا باید مقاوم بودن آن را در برابر رنگ برها آزمود. برای این کار می توان قسمتی از زوایای پنهان لباس را که از بین رفتن رنگ لطمه ای به آن وارد نمی سازد با رنگ بر آغشته نموده و از ثبات رنگ آن اطمینان حاصل نمود.
1- یک سفید کنندهملایم را می توان با حل کردن یک قاشق غذاخوری سدیم پربرات در یک فنجان آب گرم تهیه نمود.
2- با افزودن دو قاشق غذاخوری پراکسید هیدروژن در یک فنجان آب گرم می توان رنگ بر غلیظ تری تهیه نمود.
3- یک قاشق مرباخوری از پودر هیپوکلریت در یک فنجان آب می تواند لکه های سرسخت را از بین ببرد.
در کابرد رنگ برها باید به مدت 15 تا 30 دقیقه تامی کرد تا اثر خود را ظاهر سازد.
توجه: پس از کاربرد سفید کننده ها و قبل از اتو کردن پارچه حتماًمحل لکه را بشوئید و آب بکشید.
C: مواد دگرگون کننده
لکه های مقاوم در برابر رنگ برها در روی پارچه سفید را می توان با ماده «زداینده» از میان برداشت. این نوع لکه برها که غالباً در فروشگاهها عرضه می شود طبق دستور استعمال خود باید مورد عمل قرار بگیرد. این نوع مواد را روی پارچه های رنگی نباید به کاربرد مگر آنکه قصد تغییر رنگ تمامی پارچه در بین باشد.
D: پودرهای لباس شوئی
بسیاری از لکه ها را با استفاده از پودر لباس شوئی و آب داغ می توان برطرف نمود. لکه های چربی و لکه ها یا نوارهای زرد رنگ روی یقه پیراهن از این قبیل هستند.
E: روشهای مخصوص لکه بری (با استفاده از جدول مندرج در پایان فصل)
در زیر پاره ای روشهای مخصوص برای زدودن انواع لکه ها پیشنهاد می شود که طریقه استفاده از هر نوع را در جدول در پایان این فصل خواهدی یافت.
1- ابتدا لکه را با آب گرم بشوئید، یک قطعه صابون مرطوب روی آن بکشید و محل را با انگشت مالش دهید.
2- مقداری نمک طعام روی لکه بپاشید، سپس مقداری آب لیمو روی آن بریزید و بگذارید چند دقیقه باقی بماند، آنگاه پارچه را در مقابل آفتاب بگذارید و یا آنکه محل را با محلول اسید اگزالیک مالش دهید(توجه داشته باشید محلول اسید اگزالیک سمی است) و بعد از ده دقیقه آب بکشید.
3- مواد اضافی لکه را با چاقوی کند از روی پارچه بتراشید، سپس حلال یا ماده پاک کننده را طبق دستورالعمل مندرج در بند A به کار برید.
4- از مواد پاک کننده «همه کاره» که در فروشگاهها عرضه می شود استفاده کنید و محل را آب بکشید.
5- محل لکه را برای مدت یک ساعت در آب گرم خیس کنید. سپس آن را در محلول یک قاشق غذاخوری آمونیاک در یک گالن آب قرار بدهید و بعد با اب کاملاً بشوئید.
6- با اسفنج آغشته به الکل لکه را مالش دهید و سپس با یکی از انوع سفید کننده های مندرج در بند B بقیه لکه را پاک کنید.
7- از استون یا ماده پاک کننده لاک ناخن بر طبق روش مذکور در بند A استفاده کنید.
توجه: انواع پارچه های ساخته شده از فیبرهای استات سلولز در مقابل استون حساس هستند و کاربرد استون موجب ضایع شدن نسج پارچه می شود. این قبیل پارچه ها را باید قبلاً مورد آزمایش قرار داد.
8- از محلول آنزیمها یا پپسین که در فروشگاهها عرضه می شود استفاده کنید.
9- از چند قطره تنطورید استفاده کنید و پس از چند دقیقه آب بکشید و یا آنکه محلول هیپوکلریت عکاسان یا «تیوسولفات سدیم» به کار ببرید (مقادر دو قاشق غذاخوری در یک فنجان آب داغ)
10- برای مدت 10 دقیقه محل لکه را داخل گلیسیرین گرم قرار دهید، با انگشتان دست خود محل لکه را مالش دهید و با آب و صابون شست و شو دهید.
نفت مخلوطی پیچیده از آلکان ها ، سیلکو آلکان ها و هیدروکربن های آروماتیک است. در نفت خام هزاران ماده مرکب وجود دارد، و ترکیب درصد واقعی نفت بسته به جاهای متفاوت؛ تغییر می کند.
نفت مخلوطی پیچیده از آلکان ها ، سیلکو آلکان ها و هیدروکربن های آروماتیک است. در نفت خام هزاران ماده مرکب وجود دارد، و ترکیب درصد واقعی نفت بسته به جاهای متفاوت؛ تغییر می کند. مثلا ؛ نفت های خام پنسیلوانیا بیشتر هیدروکربنهای زنجیری است، در حالی که نفت خام کالیفرینا بیشتر ترکیبات آروماتیک دارد. ترکیب درصد نفت را می توان بر حسب گستره های نقطه جوش طبقه بندی کرد. هر یک از برش های حاصل کاربردهای مهمی دارد. پالایش نفت ، جدا سازی اجزایی با گستره نقطه جوش معینی است که بوسیله فرایند تقطیر جز به جز صورت می گیرد.
نفت خام را تا حدود 400C گرم می کنند تا بخاری داغ و مخلوطی سیال تولید کند که وارد برج تقطیر می شود. در این برج بخارها بالا می روند و در نقاط مختلف در طول برج متراکم و به مایع تبدیل می شوند. اجرایی که نقطه جوش کمتری دارند (یعنی آنها که فرارترند) بیشتر از اجزایی که نقطه جوش بیشتری دارند، به حالت گازی باقی می مانند. این تفاوت در گستره های نقطه جوش امکان می دهد که اجزای نفت از هم جدا شوند. به همان طریق که در یک تقطیر آب و الکل به طور جزئی از هم جدا می شوند.
بعضی از گازها مایع نمی شوند و از بالای برج بیرون می روند. باقیمانده تبخیر نشده نفت نیز در ته برج جمع می شود. محصولاتی که نوعا از جدا سازی نفت به دست می آیند به این ترتیب است. بنزین دست اول که از تقطیر جز به جز نفت به دست می آید، عمدتا شامل هیدروکربن های خطی است که به سرعت می سوزد و به عنوان سوخت برای وسائل نقلیه موتوری مناسب نیست. آتشگیری سریع این ماده سبب کوبش یا صدای تق تق در موتور می شود که توان موتور را کم می کند و به آن آسیب می رساند.
برای درجه بندی خواص کوبش نسبی بهترین ها مقیاس دلخواه معین شده است. هپتان نرمال که نوع بنزین اول است و کوبش زیادی دارد و به عنوان بنزین در نظر گرفته شده که درجه اکتان آن صفر است. از طرف دیگر به 2 ، 2 ، 4 تری متیل پنتان «ایزو اکتان) که از این لحاظ بسیار عالی است، درجه اکتان 100 نسبت داده شده است.
برای تعیین تعیین درجه اکتان نوعی بنزین ، آن را در یک موتور استاندارد به کار می گیرند و خواص کوبشی آن را ثبت می کنند. در این عمل رفتار مخلوط هایی از n هپتان و ایزواکتان را با رفتار بنزین مورد نظر مقایسه می کنند. درصد ایزواکتان مخلوطی را که خواص کوبش یکسانی با رفتار بنزین مورد آزمایش دارد، درجه اکتان آن بنزین می نامند.
عدد اکتان مخلوط معینی از بنزین را می توان با افزایش عوامل ضد کوبش یا اکتان افزاینده ها بالا برد. پیش از سال 1975 متداول ترین عامل ضد کوبش تترااتیل سرب ، C2H3) 4Pb) بود. افزایش 3g تترااتیل سرب در هر گالن عدد اکتان را 10 تا 15 درجه بالا می برد، و پیش از آنکه سازمان حفاظت محیط زیست (EPA) کاهش محتوای سرب بنزین را ضروری بداند، هم بنزین معمولی و هم بنزین سوپر در هر گالن به طور متوسط 3g تترااتیل سرب یا تتراامتیل سرب ، C2H3) 4Pb) ، داشت.
ترکیبات سربدار فوق العاده سمی است، و نقطه جوش کم تترااتیل سرب بر این خطر می افزاید. اما ، بر اثر دو اقدامی که از طرف سازمان محیط زیست به عمل آمد، میزان سرب در محیط به طوری موثر کاهش یافت. نخستین اقدام ، تصمیم گیری دوباره استفاده از مبدل های کاتالیزوری پلاتین دار بود که صدور منو اکسید کربن و اکسیدهای نیتروژن دار را کاهش دهد، ولی در این صورت لازم بود که بنزین های عاری از سرب مصرف شود، زیرا سرب کاتالیزور پلاتین را از فعالیت می اندازد.
در آغاز سال 1975 ، اتومبیل های جدید مجبور به استفاده بنزین های عاری از سرب شدند تا مبدل کاتالیزوری آنها محفوظ بماند و مقدار سرب تولید شده در هوا نیز کاهش یابد. برنامه کاهش سرب در بنزین به این نتیجه انجامید که مقدار آن به 0.1g در هر گالن برسد، و هدف نهایی بنزینی کاملا عاری از سرب بود.
با کم شدن مصرف تترااتیل سرب ، لازم بود اکتان افزاینده های دیگری به بنزین افزوده شود تا درجه اکتان آن بالا رود. این مواد اکتان افزاینده عبارتند از تولوئن ، 2 میتل 2 پروپانل ، میتل ? ترشیوبوتیل اتر (MTBE) متانول و اتانول، در سال 1984 متداول ترین اکتان افزاینده MTBE بود. که برای نخستین بار در فهرست 50 ماده شیمیایی عمده اضافه شد.
مخلوط های از بنزین شامل متانول و اتانول نیز به عنوان سوخت مصرف می شود. سازمان حفاظت محیط زیست و تمام کارخانه های اتومبیل سازی امریکا مصرف مخلوط های بنزین _اتانول تا 10% اتانول داشته باشد، پذیرفته اند. ولی متانول بیشتر مورد توجه است، زیرا به عنوان اکتان افزاینده چند مزیت دارد. متانول وقتی به طور مناسبی با بنزین مخلوط شده باشد، اقتصادی تر است، درجه اکتان بالاتری دارد، و صدور میزان ذرات ، هیدروکربن ها ، منو اکسید کربن و اکسید های نیتروژن را می کاهد. ولی بزرگترین عیب متانول به رطوبت مربوط می شود. مقدار کمی رطوبت مخلوط اتانول ? بنزین را ناپایدار می کند، و خوردگی فلز موتور مسئله ای جدی می شود.
مسئله رطوبت اتانول با استفاده از الکل دیگری «اتانول ، پروپانول ها) به عنوان کمک حلال در مخلوط های متانول ، حل شد. سازمان حفاظت محیط زیست چند مخلوط متانولی را که با استاندارد های صدور مواد از وسایل نقلیه موتوری مطابقت داشت و بنزینی با اکتان بالا برد، تصویب کرد. غالب مخلوط های متانولی حدود 2.5% متانول ، 2.5% ترشیو ? بوتیل الکل ، 95% بنزین و یک ماده بازدارنده خورندگی دارند.
شباهت اکتشاف فلزات با اکتشاف نفت و گاز اکتشاف فلزات دارای نکات مشترکی با اکتشاف نفت و گاز می باشد. از جمله این که در گذشته بیشتر امور اکتشافی منابع طبیعی (فلزات ? نفت و گاز) منوط به مطالعه بیرون زدگی های سنگی یا رخنمون ها Out crops و یافتن کانی های سنگین Heavy Minerals در مسیر رودخانه ها بوده است.
نتیجه این امور یافتن معادن و کانسارهای مختلف در مناطق مختلف جهان بوده است. از جمله نشت نفت و قیر در بعضی از حوضه های نفتی به صورت رخنمون هایی قابل رؤیت بوده است.
اما در حال حاضر، دوران یافتن منابع طبیعی مختلف براساس مشاهدات عینی به پایان رسیده است و به کاربردن روشها و متدهای جدیدتر و خلاقیت بیشتر برای کشف منابع طبیعی جدید مورد نیاز است.
به کارگیری ابزار و متدهای مدرن مانند متدهای هوایی air borne، استفاده از عکسهای ماهواره ای (دورسنجی Remo to sensing)، نمونه برداری و آنالیز نمونه ها با روش های مختلف و ابزار داده پردازی مدرن الکترونیک باعث تفسیرهای بهتر و دقیق تر و مفیدتری در امر اکتشاف می شود.
بهر حال فاکتور اصلی و هدف نهایی یافتن یک آنومالی Anomaly شیمیایی در یک منطقه می باشد که نشان دهنده وجود کانسارهای اقتصادی است.
قبل از انجام هرگونه کار صحرایی باید منابع موجود و قابل دسترسی به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان بدین وسیله پی سنگ را مشخص نموده و اطلاعاتی راجع به سنگ های پوششی روی پی سنگ آورد.
همچنین بایستی انواع گیاهی، آب و هوا و مسائل زیست محیطی منطقه مورد مطالعه نیز کاملا بررسی شود.
با استفاده از نقشه های 1:100000، 1:50000 و 1:25000 عناصر موجود در سنگ تعیین شده و اطلاعات اکتشافی اقتصادی، ژئوشیمی ، تکتونیک ، ژئوفیزیکی و ... بدست می آید.
پی جویی ژئوشیمیایی و بررسی سنگ ها، آب ها، خاک و گیاهان موجود در میدان ژئوشیمی در طول یک مقطع یا روند ساختاری صورت می گیرد.
مهاجرت عناصر شیمیایی براساس فعالیت های تکتونیکی با مقیاس بزرگ، فعالیت های ماگمایی موجود در پوسته زمین ، انرژی خورشیدی، انرژی درونی زمین، نیروی ثقل و خواص ذاتی عناصر امکان پذیر می باشد.
عامل اصلی تفاوت عناصر در محیط های طبیعی، تفاوت در مهاجرت و قابلیت تحرک عناصر می باشد.
در اکثر بررسی های ژئوشیمیایی دقت اهمیت بیشتری نسبت به صحت نتایج دارد زیرا چنانچه دقت پائین باشد،
آنومالی های ضعیف قابل تشخیص نخواهند بود. اما چنانچه هدف مقایسه نتایج بدست آمده با بررسی های دیگر و یا مقایسه با منابع علمی و اکتشافی باشد، در این حال نتایج دقیق و صحیح لازم است
? عملیاتی که در تولید و تصفیه نفت بر روی نفت خام انجام میگیرند، عبارتند از: روشهای گوناگون تقطیر ، روشهای فیزیکی و شیمیایی تصفیه و تفکیک و روشهای تغییر و تبدیل مواد در واحدهای مربوطه. بنابراین یک پالایشگاه ، مجتمعی از واحدهای مختلف تولید ، تصفیه و تغییر و تبدیل مواد خواهد بود که هر واحد آن مجهز به سیستمهای آماده نمودن شارژ ، تماس ، تفکیک فازها و جمعآوری حلال یا حرارت میباشد و در هر واحد آن فرآورده های مختلفی بدست میآید. البته نخستین عمل قبل از هر گونه پالایش بر روی نفت خام ، عاری نمودن آن از آب میباشد و سپس تصفیه نفت خام انجام میگیرد. ? عاری نمودن نفت خام از آب :نفت خامی که وارد تصفیه خانه میگردد، دارای مقدار قابل ملاحظهای از آبهای نمکی است که اغلب در مجاورت شن و ترکیبات اکسیژنه به حالت امولسیون در میآید و وجود آب در این مورد ، ایجاد اختلالاتی در حین عمل تقطیر مینماید و بعلت وجود نمکها نیز سبب خوردگی دیگهای بخار میگردد. بنابراین باید بطرق ممکنه ، آب را از نفت خام جدا نمود. با استفاده از یکی از روشهای سانتریفوژ ، دکانتاسیون و استفاده ار یک میدان الکتریکی ، آب را از روغن تفکیک میکنند.? تصفیه برش های سبک : منظور از تصفیه برش های سبک ، بیشتر تخلیص گازهای حاصل از پالایشگاه و یا گازهای طبیعی از هیدروژن سولفوره و گاز کربنیک میباشد. مهمترین روشهای بکار گرفته شده ، شامل روشهای ژیربوتول (Girbotol) ، آلکازید (Alkazid) و فلوئورسلونت (Fluorsolvent) میگردد. مواد جاذب مورد استفاده برای این سه روش بدین قرار است: ? در روش ژیربوتول: مونواتانول آمین - دی اتانول آمین - تری اتانول آمین ? در روش آلکازید: دی متیل آمینوپتاسیم استات - متیل آمینو پتاسیم پروپیویان ? در روش فلوئوسلونت: ? کربنات پروپیلن این مواد جاذب ، اغلب در درجه حرارتی نزدیک به درجه حرارت معمولی با CO2 و H2S عمل میکنند و گازهای جذب شده بعدا ، در فشار اتمسفر و حرارت 110 درجه سانتیگراد از محلول جاذب جدا و خارج میگردند. ? تصفیه مواد سفید :در صنعت نفت معمولا به برش های بنزین و کروزون "مواد سفید" گفته میشود. منظور از تصفیه این مواد ، عاری کردن آنها از مواد مضر بعلت بوی یا رنگ زردشان میباشد و همچنین حذف هیدروکربورهای غیر اشباع. ترکیبات: اکسیژنه (اسیدهای نفتی ، ترکیبات آسفالتی) ، گوگردار (سولفوره ، سولفونه) و ازته خواهد بود. عمل تصفیه شامل ترتمانهای مختلف میگردد که به شرح این روشهای تصفیه میپردازم.? ترتمان با اسید سولفوریک : اولین دفعه ، "ایشلر" (Eichler) در سال 1865 در باکو ، نفت را بکمک اسید سولفوریک غلیظ تخلیص نمود. اسید سولفوریک مخصوصا با هیدروکربورهای آروماتیک - اولفین ها - ترکیبات اکسیژنه - مواد رنگی و سولفوره ترکیب میشود. برای اینکه نفت ، رنگ زرد نداشته باشد باید مقدار اسید نیتروی موجود در اسیدسولفوریک کمتر از 1/0 در صد باشد. اغلب ، این ترتمان جهت حذف ذرات باقیمانده اسید ، بوسیله شستشو با یک محلول سود و سپس با آب تعقیب میگردد. ? ترتمان با سود :این شستشو اغلب بمنظور حذف ترکیبات اسیدی محتوی در برشی نفتی بکار گرفته میشود. مهمترین این ترکیبات: مرکاپتانها - هیدروژن سولفوره - گاز کربنیک - تیوفنلها و آلکیل فنلها - اسید سیانیدریک - اسیدهای چرب - اسیدهای نفتی میباشد که به این مواد باید سولفور کربونیل (COS) را هر چند که یک ترکیب خنثی است، اضافه نمود. زیرا این ترکیب در اثر هیدرولیز تولید CO2 و H2 مینماید. برای مثال ، مرکاپتانها بر اساس واکنش تعادلی زیر با سود ترکیب میگردند.RSH + NaoH ↔ RSNa + H2O عاری نمودن برشهای نفتی از CO2 و H2S با محلول سود انجام پذیر است، البته وقتی که مقدار آنها کم باشد. اما هنگامی که مقدار این مواد زیاد باشد باید از روش ترتمان با آمینها استفاده نمود. اغلب پس از عمل با قلیا ، برش نفتی را با آب شستشو میدهند. ? تصفیه کروزون بوسیله انیدرید سولفورو (روش ادلینو) : چون انیدرید سولفوروی مایع بسادگی میتواند هیدروکربورهای غیر اشباع غنی از کربن را در خود حل نماید، لذا از آن ، جهت تصفیه نفت چراغ (کروزون) استفاده میگردد. ? روشهای ملایم کردن :این روشها ، امکان عاری نمودن برشها را از ترکیبات گوگردی ، مرکاپتانها و گوگرد بصورت عنصر میدهد. مهمترین روشهای بکار گرفته شده عبارتند از:? روش سلوتیزر "Solutizer": این روش مربوط به اکستراسیون همه کانیها از کلیه برشهای بنزین (بدست آمده از تقطیر یا کراکینگ یا رفرمینگ) میگردد. از مزایای این روش ، افزایش قابلیت بنزین جهت پذیرش سرب بوده که علت آن حذف ترکیبات گوگردی است. ? روش دکتر: انواع بنزینها و همچنین ترکیبات سینگنتر ازقبیل برش نفت و کروزون را میتوان به توسط این روش مورد ترتمان قرار داد. در این روش از محلول قلیایی پلمبیت سدیم جهت ترتمان استفاده میگردد. ? روش هیپوکلریت: اغلب از هیپوکلریت بعنوان یک عامل اکسید کننده جهت کاهش بو و همچنین مقدار مرکاپتانها در برشهای نفتی استفاده میشود. این روش می تواند یک روش تکمیلی برای ترتمان برشها با سود باشد. ? روش های کلرکوئیوریک (روش پرکو): در این روش ، بر روی نفت ، کلرور مس افزوده میگردد که باعث تبدیل مرکاپتانها به دیسولفور میگردد. ? روش تصفیه کاتالیکی: در این روش ، بجای استفاده از ترکیبات حل کننده ذکر شده در روش های قبلی ، از کاتالیزور استفاده میشود. برای مثال ، روش مراکس یک طریقه تصفیه کاتالیتکی است که در آن ، کاتالیزور یک بستر ثابت از اکسید سرب میباشد که طول عمر آن بیشتر از سه سال میباشد. ? رنگ بری و بی بو کردن نفت:رنگبری را میتوان اغلب اوقات بوسیله خاکهای رنگ بر - آرژیل ها و هیدروسیلیکاتهای طبیعی منیزیم انجام داد. جهت بیبو کردن نفت ، برخی آن را با کلرورو دوشو و کمی اسید کلریدریک به هم زده ، سپس دکانته مینمایند و بمنظور از بین بردن کلر محتوی ، بعدا آن را با آهک مخلوط نموده و تکان میدهند. ضمنا ممکن است از مواد معطر و عطر بهار نارنج برای خوشبو کردن آن استفاده نمود. با افزایش مواد رنگی از قبیل نیترونفتالین و زرد کینولئین میتوان خاصیت فلوئورسانس را از بین برد.?? تصفیه روغنهای گریسکاری ? تصفیه : همان طور که مواد سفید احتیاج به تصفیه دارند، روغنهای گریسکاری جهت حذف مواد مضر محتاج به پالایش میباشند. عمل تصفیه در روغنها بعلت ویسکوزیته زیاد و خاصیت امولسیون شدنشان نسبت به مواد سفید مشکل میباشد. عمل تصفیه شامل شستشوهای متوالی با اسید سولفوریک ، سپس شستویش با مواد قلیایی و سپس آب خواهد بود. برای خنثیشدن روغن ، از مخلوط کربنات سدیم (خاکهای رنگبر) استفاده مینمایند. ? بیبو کردن : روغنهای معدنی را با آلدئید فرمیک مخلوط و گرم میکنند و بعدا ، قبل از اینکه اسید یا قلیا بدان بیفزایند، بخار آب از آن عبور میدهند. بیست درصد از روغن معدنی خام را بوسیله بخار آب در مجاورت استات پلمب تقطیر مینمایند. مایع تقطیر شده عاری از گوگرد است و از آن بعنوان روغن چراغ یا روغن موتور استفاده میشود. روغنی که از صاف نمودن باقیمانده بدست میآید، روغن چرک کننده سنگین (با دانسیته زیاد) و بیبو میباشد. ? بیرنگ نمودن : جهت بدست آوردن روغنهای معدنی بیرنگ (مانند روغن وازلین) از روغنهای تیره ، آنها را از استوانههای بلند و پر از آرژیل (که جاذب رنگ است) با دمای 50-30 درجه سانتیگراد به آهستگی عبور میدهند. این آرژیلها ، هیدروسیلیکات آلومینیم و منیزیم میباشند و پس از خاتمه عمل ، آرژیلها را با بنزین شستشو داده ، مایع حاصله را جهت جمع آوری بنزین تقطیر مینمایند و بنزینی را که روی آرژیل مانده است، بوسیله عبور هوا به خارج رانده ، جمع آوری مینمایند. آرژیل حاصله را در کورههای دوار حرارت میدهند و بعد از آن ، وارد استوانه دیگری میکنند. در نتیجه آرژیل حاصله مانند اول فعال میگردد. با زغال حیوانی و یا مخلوطی از زغال حیوانی با سیلیس - سیلیکات - اکسید دو فر میتوان روغن را بیرنگ نمود. قسمتی از رنگ روغنهای معدنی را که خیلی رنگین است، بوسیله اسید سولفوریکی که به آن بیکرومات پتاسیم افزوده شده است از بین میبرند. برای روغنهایی که کمتر رنگین است، به عوض صاف نمودن مجدد ، روی خاکهای رنگبر عمل تصفیه را با اسید سولفوریک و یا سود انجام میدهند. |
نویسنده : مرتضی هادوی - دانشنامه رشد |
ترکیبات شیمیایی بنزین
ترکیب شیمیایی CNG
ترکیبات مختلف گاز طبیعی و اثر آن بر روی نسبت هوا به سوخت
برای اجرا باید برنامه فلش روی رایانه شما نصب باشد:دانلود برنامه فلش
توجه کنید که به علت سرعت پایین اینترنت ممکن است اجرای آنهادو سه دقیقه طول بکشد!
آزمایش ورقه طلای رادرفورد(شیمی 2)
آزمایش پرتوزایی رادرفورد(شیمی2)
پاک کننده های لباسشویی درابتدا به خاطر مشکلات مواجه شده با صابون های معمولی نظیر: خراب شدن در انبارها، عدم توانایی پاک کردن، و فقدان آب کشی کامل پارچه ها بعد از شستشو، وارد عرصه کاربرد شدند. بعلاوه صابون ها برای لباسشویی در آب سخت رضایت بخش نبودند. ویژگی سختی آب می تواند به وجود یونهای فلزی (به غیر از فلزات گروه یک اصلی) عمدتاً یون های کلسیم و منیزیم مربوط باشد که رسوب های نامحلول را به هنگام ترکیب با آنیون های اسید چرب حاصل از صابون معمولی تشکیل می دهند. از جمله ی این رسوب ها، حلقه نامطلوب تشکیل شده در وان حمام یا سینک دستشویی می باشد. اگر صابون به عنوان یک عامل رخت شویی ابتدایی به کار می رفت، چنین ته مانده های رسوبی به تدریج به صورت رسوباتی بر روی لباس ایجاد شده، موجب بوی بد و تخریب بافت پارچه می شد. بنابراین اولین پاک کننده های ترکیبی (سنتزی) در تلاش برای غلبه بر واکنش صابون ها با آب سخت توسعه یافتند. در حالیکه ساختار شیمیایی پاک کننده های سنتزی اندکی متفاوت از صابون می باشد، هر دو عوامل فعال سطحی کار آمدی هستند.
نویسنده: اف. اچ. جاردین
ترجمه: سعید امامی و حسین رحیمی
ناشر: مرکز نشر دانشگاهی
*تهیه و مطالعه این کتاب خصوصاً به دانشجویان ارشد شیمی توصیه میشود*
الکتروشیمی
انواع پیل
اکسایش-کاهش
واکنشی است که در آن دست کم عدد اکسایش یک عنصر تغییر میکندسلول گالوانی
.
Small scale Microbial Fuel Cell Stacks as a means of scaling up and implementation in low power and robotic applications
A Microbial Fuel Cell (MFC) is a bio-electrochemical system (BES), capable of generating electricity from organic matter. As a technology, it is receiving increased attention from the international community as a viable alternative energy source. It offers attractive benefits, such as waste, food-waste and wastewater treatment, pure water generation (from the cathode) and the potential to sense the environment in terms of Bilingual Oxygen Demand (BOD) and levels of water contaminants. MFCs employ bacteria, held in contact or in the vicinity of an electrode in the anode, to convert organic matter (the fuel) into electrical power. Hence they can also be used to remove (oxidising) contaminants from water supplies with the advantage that the electrical power that is simultaneously produced offsets the energy costs for remediation.
As knowledge about this technology advances, the system limitations become more evident. A key limitation is the maximum bio-electrochemical potential difference (open circuit voltage) that can be produced. This is governed by the bacterial internal metabolic (most negative) redox couple (NADH/NAD+) and the standard redox potential associated with the catholyte employed, which has been calculated to be 1.14V (for an oxygen-diffusion based cathode). This value, albeit the theoretical maximum, is insufficient to energise practical applications. Therefore there is a genuine need to use multiple MFCs connected as stacks (or networks) for powering real world applications. Over the last few years it has been shown that MFCs can work as the sole power supply for small robots (see EcoBots I, II and III; EcoBot-III is shown below). Designing MFCs with a practical application in mind (e.g. remote sensors, wireless transmitters, small dc motors, small dc pumps, small robots) is perhaps one of the most pragmatic ways that the technology can be driven forward.
News items have recently been published in both Chemical Science Magazine and Chemistry World Magazine (Royal Society of Chemistry) that highlight work reported by Fraser Armstrong"s group (Department of Chemistry, University of Oxford) in a recent Hot Article [Chem. Commun., 2006, 5033, DOI: 10.1039/b614272a].
This work details the development of micro enzyme fuel cells (see below) containing both oxygen-tolerant hydrogenase enzymes for hydrogen oxidation and laccase enzymes for oxygen reduction.
منبع:
http://www.tutorvista.com/content/physics/physics-iv/thermal-chemical-currents/electrochemical-cells.php
پیل سوختی، فناورى سازگار با محیط زیست
پیل سوختی
پیل سوختی اساساً وسیله ایست که سوخت (مانند هیدروژن، متانول، گاز طبیعی، بنزین و...) و اکسیدان (مانند هوا و اکسیژن) را به برق، آب و حرارت تبدیل میکند. به عبارت دیگر پیل سوختی شبیه یک باطری بوده ولی بر خلاف باطری نیاز به انبارش (شارژ) ندارد. تا زمانی که سوخت و هوای مورد نیاز پیل تأمین شود، سیستم کار خواهد کرد. پیل های سوختی میتوانند سوختهای حاوی هیدروژن مانند متانول( Methanol ) ، اتانول ( Ethanol) ، گاز طبیعی ( Natural Gas ) و حتی بنزین و گازوئیل را مورد استفاده قرار دهند. بطورکلی در سوختهای هیدروکربوری، هیدروژن توسط یک دستگاه اصلاحگر سوخت ( Fuel Reformer )، از آنها جدا شده و بکار گرفته میشود. پیل های سوختی در کاهش آلودگی محیط زیست نقش بسزائی داشته و بخاطر عدم بکارگیری قطعات مکانیکی زیاد، ایجاد آلودگی صوتی نیز نمینماید. علاوه بر آن سیستم پیل سوختی از کارائی نسبتاً بالائی نسبت به موتورهای احتراق درونسوز برخوردار است. بحران انرژی در سالهای 1973 و 1991 و آلودگی فزاینده محیط زیست، کشورهای صنعتی را بر آن داشت تا جهت استفاده از سیستمهایی با راندمان بالا و سازگار با محیط زیست سرمایه گذاری کلانی نمایند. سیستمهای پیل سوختی از جمله تکنولوژیهای پیشرفته ایست که مصارف غیر نظامی آن با توانهای میلی وات تا مگا وات موضوع تحقیق شرکتهای تولید نیرو، خودرو سازی و نیز شرکتهای نفتی قرار گرفتهاست. پیل سوختی مجموعهای از الکترولیت ، الکترودها و صفحات دو قطبی است. در پیل سوختی(بهعنوان مثال نوع الکترولیت پلیمر جامد)، هیدروژن از آند و اکسیژن از کاتد وارد میشوند. هیدروژن الکترون خودرا در آند از دست داده و بصورت پروتن از طریق الکترولیت به سمت کاتد حرکت میکند. الکترون نیز از طریق مدار خارجی به سوی کاتد هدایت میشود. اکسیژن با دریافت الکترون و پروتون به آب تبدیل میشود. حرکت الکترون از آند به کاتد جریان برق را به وجود میآورد که قابل استفاده در وسایل برقی است .آب حاصل در کاتد میتواند مورد استفاده مجدد قرار گیرد.
تاریخچه پیل سوختی
اگر چه پیلسوختی به تازگی به عنوان یکی از راهکارهای تولید انرژی الکتریکی مطرح شده است ولی تاریخچه آن به قرن نوزدهم و کار دانشمند انگلیسی سرویلیام گرو بر میگردد. او اولین پیلسوختی را در سال 1839 با سرمشق گرفتن از واکنش الکترولیز آب، طی واکنش معکوس و در حضور کاتالیست پلاتین ساخت.
واژه "پیلسوختی" در سال 1889 توسط لودویک مند و چارلز لنجر به کار گرفته شد. آنها نوعی پیلسوختی که هوا و سوخت ذغالسنگ را مصرف میکرد، ساختند. تلاشهای متعددی در اوایل قرن بیستم در جهت توسعه پیلسوختی انجام شد که به دلیل عدم درک علمی مسئله هیچ یک موفقیت آمیز نبود. علاقه به استفاده از پیل سوختی با کشف سوختهای فسیلی ارزان و رواج موتورهای بخار کمرنگ گردید.
فصلی دیگر از تاریخچه تحقیقات پیلسوختی توسط فرانسیس بیکن از دانشگاه کمبریج انجام شد. او در سال 1932 بر روی ماشین ساخته شده توسط مند و لنجر اصلاحات بسیاری انجام داد. این اصلاحات شامل جایگزینی کاتالیست گرانقیمت پلاتین با نیکل و همچنین استفاده از هیدروکسیدپتاسیم قلیایی به جای اسید سولفوریک به دلیل مزیت عدم خورندگی آن میباشد. این اختراع که اولین پیلسوختی قلیایی بود، “BaconCell” نامیده شد. او 27 سال تحقیقات خود را ادامه داد تا توانست یک پیلسوختی کامل وکارا ارائه نماید. بیکون در سال 1959 پیلسوختی با توان 5 کیلووات را تولید نمود که میتوانست نیروی محرکه یک دستگاه جوشکاری را تامین نماید.
تحقیقات جدید در این عرصه از اوایل دهه 60 میلادی با اوج گیری فعالیتهای مربوط به تسخیر فضا توسط انسان آغاز شد. مرکز تحقیقات ناسا در پی تامین نیرو جهت پروازهای فضایی با سرنشین بود. ناسا پس از رد گزینههای موجود نظیر باتری (به علت سنگینی)، انرژی خورشیدی(به علت گران بودن) و انرژی هستهای (به علت ریسک بالا) پیلسوختی را انتخاب نمود.
تحقیقات در این زمینه به ساخت پیلسوختی پلیمری توسط شرکت جنرال الکتریک منجر شد. ایالات متحده فنآوری پیل سوختی را در برنامه فضایی Gemini استفاده نمود که اولین کاربرد تجاری پیلسوختی بود.
پرت و ویتنی دو سازنده موتور هواپیما پیلسوختی قلیایی بیکن را به منظور کاهش وزن و افزایش طول عمر اصلاح نموده و آن را در برنامه فضایی آپولو به کار بردند. در هر دو پروژه پیلسوختی بعنوان منبع انرژی الکتریکی برای فضاپیما استفاده شدند. اما در پروژه آپولو پیل های سوختی برای فضانوردان آب آشامیدنی نیز تولید میکرد. پس از کاربرد پیل های سوختی در این پروژهها، دولتها و شرکتها به این فنآوری جدید به عنوان منبع مناسبی برای تولید انرژی پاک در آینده توجه روزافزونی نشان دادند.
از سال 1970 فنآوری پیلسوختی برای سیستمهای زمینی توسعه یافت. تحریم نفتی از سال1973-1979 موجب تشدید تلاش دولتمردان امریکا و محققین در توسعه این فنآوری به جهت قطع وابستگی به واردات نفتی گشت.
در طول دهه 80 تلاش محققین بر تهیه مواد مورد نیاز، انتخاب سوخت مناسب و کاهش هزینه استوار بود. همچنین اولین محصول تجاری جهت تامین نیرو محرکه خودرو در سال1993 توسط شرکت بلارد ارائه شد.
در کل تاریخچه این پیلها به دو دوره متمایز تقسیم میشود : دوره اول که حدود صد سال طول کشید ، از سال 1839 با ساخت اولین پیل سوختی با الکترولیت اسید سولفوریک توسط آقای گرو آغاز گردید. با تلاش دانشمندان بزرگی مانند جکس، هابر، مون و همکاران و شاگردان آنها منجر به درک علمی از پیل سوختی و شناخت تنگناهای این فنآوری تا سال 1940 گردید.
دوره دوم از سال 1940 آغاز میشود که بین سالهای 1950 تا 1960 نمونههای تحقیقاتی متعددی از پیلهای سوختی توسط شرکتهای بزرگی مانند جنرال الکتریک با ظرفیت02/0 وات الی 15 وات ساخته شد. اما هنوز این ظرفیت برای کاربردهای فنی و صنعتی مورد نظر، کافی و قابل قبول نبود. تا اینکه درسال 1965 یک واحد پیل سوختی با ظرفیت یک کیلووات توسط شرکت جنرال الکتریک به منظور استفاده در ماهواره گمینی5 ،ساخته شد و توجه دانشمندان را به خود جلب نمود. این پیل سوختی با ولتاژ 25 ولت و شدت جریان خروجیA 40 آمپر توانست در طول 7 پرتاب ماهوارة گمینی 5، انرژی برابر با 519 کیلووات ساعت طی بیش از 840 ساعت پرواز را تامین کند. بدین ترتیب معلوم گردید که پیلهای سوختی میتوانند برای بسیاری از مقاصد هوا - فضا مناسب بوده و انرژی مورد نیاز آنها را به صورت پیوسته و پایدار تامین کنند. این امر موجب گردید تا در سراسر جهان روی توسعة دانش فنی و تکنولوژی ساخت پیلهای سوختی سرمایهگذاریهای بزرگی صورت گیرد. امروزه نیز تحقیقات وسیعی در جهت ارتقاء ظرفیت ، کاهش هزینههای ساخت و بهره برداری و توسعة ویژگیهای کاربردی پیلهای سوختی در جریان میباشد. برق خروجی از پیلهای سوختی جریان مستقیم (DC) است. بنابراین برای مصرف کنندههای جریان متناوب از مبدلهای DC به AC استفاده میکنند. از پیلهای سوختی میتوان برای تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز در مناطقی که دور از شبکههای سراسری انتقال و توزیع برق هستند و نیز در ایستگاههای ماهوارهای و مخابراتی وغیره نیز به طور رضایتبخشی استفاده نمود .
تعریف
پیلهای سوختی فنآوری جدیدی برای تولید انرژی هستند که بدون ایجاد آلودگیهای زیست محیطی و صوتی ، از ترکیب مستقیم بین سوخت و اکسیدکننده ، انرژی الکتریکی با بازدهی بالا تولید میکنند. تولید مستقیم الکتریسیته جایگزینی برای چرخه کارنو جهت تبدیل انرژی شیمیایی حاصل از سوخت به انرژی گرمایی و مکانیکی و در نهایت الکتریسیته میباشد که اتلاف انرژی را به حداقل ممکن میرساند و به بازدة تئوری دست پیدا میکنیم. در پیلهای سوختی اکسید جامد)سرامیکی(اکسید سرامیک () رسانای یون در الکترولیت است و از اهمیت بسزایی برخوردار است. این پیل در دمای بین 600 تا 1000 درجه سانتیگراد کار میکند و با بازده در حدود 60 درصد، توان الکتریکی معادل 100 مگاوات دارد. در حال حاضر تعداد زیادی از محققان روی جنبههای مختلف پیل سوختی اکسید جامد، جهت بهبود خواص پیل کار میکنند. برای این کار روی خواص الکترودها و الکترولیت که مهمترین قسمتهای پیل SOFC میباشند را بهینه سازی میکنند و روی عناصر و مواد تشکیل دهنده آنها مطالعه انجام میدهند.
پیل سوختی یک مبدل انرژی شیمیایی به انرژی الکتریسیتهاست. این تبدیل مستقیم بوده و بنابراین از بازدهی بالایی برخوردار است. در واقع میتوان گفت که در این تبدیل از عمل عکس الکترولیز آب استفاده میگردد. یعن از واکنش بین ئیدروژن و اکسیژن، آب، حرارت و الکتریسیته تولید میگردد. هر سلول در پیل های سوختی از سه جزء آنُد، کاتُد و الکترولیت تشکیل شدهاست.
پیل سوختی، فناورى سازگار با محیط زیست
یک دانشمند انگلیسى به نام «ویلیام رابرت گرو» در سال 1839(قرن 19)، با ترکیب اکسیژن، هیدروژن و آب توانست جریان الکتریسیته تولید کند. فرآیند یادشده در تولید جریان الکتریسیته بر عکس فرآیند الکترولیز است که در آن براى شکستن آب به اجزاى سازنده آن، از جریان الکتریسیته استفاده مى شود. پیل هاى سوختی، دستگاه هاى الکتروشیمیایى هستند که براى تبدیل یک سوخت به انرژى به کار مى روند. پیل سوختى را نمى توان در زمره باترى ها یا بخشى از نیرو متحرکه هاى (موتورهای) درون سوز به شمار آورد، اما براى درک بهتر مفهوم آنها استفاده ترکیبى از دو فناورى یاد شده مناسب تر است، زیرا جریان الکتریسیته محصول پیل سوخت ها است. انرژى اصلى یک پیل سوختى را هیدروژن تشکیل مى دهد، اما واکنش میان اتم اکسیژن و اتم هیدروژن در هنگام تشکیل آب، فرآیند اصلى تولید انرژى پیل سوختى به شمار مى رود. براى سرعت بخشیدن به روند انجام واکنش یاد شده و تولید جریان برق از کاتالیزور استفاده مى شود. بهترین کاتالیزور این واکنش «پلاتین» است. شکل ظاهرى همه پیل سوختى ها به هم شبیه است . دو الکترود مثبت(آند) و منفی(کاتد) اجزاى سازنده آن را تشکیل مى دهد که به دور یک الکترولیت(جامد یا مایع) پیچیده شده اند. یک مدار خارجى دو الکترود را به هم اتصال داده و الکترون هاى اطراف مدار را به جریان الکتریسیته تبدیل مى کند. درحقیقت واکنش شیمیایى میان عناصر اکسیژن و هیدروژن در پیل سوختى سبب تولید انرژى پاک مى شود. تنها محصول جانبى حاصل از این فرآیند، آب است. در پیل هاى سوختى مختلف از سوخت هاى مختلف استفاده مى شود و الکترولیت هاى متفاوتى در آنها به کار مى رود. مزیت ها و عیب هاى پیل سوختى ها پیل سوختى در عصر ما سوختى ارزان، تجدید پذیر و فاقد آلایندگى به شمار مى روند، اما در کنار مزیت هاى فراوان خود، عیب هایى نیز دارند. مثلاً براى تأمین انرژى مورد نیاز یک ماشین گران قیمت باید در فکر تهیه یک پیل سوختى قوى بود و براى راه اندازى یک موتور استاندارد خودرو، ساخت پیل سوختى 50 کیلوواتى اجتناب ناپذیر است. مسئله بعدی، قیمت آنها است. زمانى که اولین بار در آمریکا و در دهه 1960 از پیل سوختى براى تأمین برق فضاپیماها استفاده شد؛ قیمت هر کیلو وات آن 500 هزار دلار بود. اما در حال حاضر تا هر کیلووات 500 دلار کاهش قیمت داشته است. با وجود این هنوز هم به کارگیرى یک موتور پیل سوختى حدود 25 هزار دلار هزینه در پى دارد که 10 برابر قیمت یک موتور درون سوز است. گستره کاربرد پیل سوختى کاربرد وسیع پیل سوختى ها را در نیروگاه هاى تولید انرژى هاى جانشین و موتورهاى جدید خودروها چندین دهه شاهد هستیم. امروز شرکت هاى ماشین سازى فراوانى در جهان، هزینه هاى هنگفت خود را صرف توسعه پیل سوختى ها مى کنند. شرکت «فورد» و شرکت «بالارد پاور سیستمز» که یک شرکت کانادایى و از پیشگامان استفاده از فناورى پیل سوختى است، حدود 750 میلیون دلار در اجراى یک پروژه مشترک توسعه تجارى وسایل نقلیه سرمایه گذارى کرده اند و برنامه بعدى آنها سرمایه گذارى 2/1 میلیارد دلارى در زمینه ساخت خودروهایى با کاربرى پیل سوختى ها است. شرکت هاى تویوتا و جنرال موتور نیز درصدد رقابت در این زمینه هستند. اما شاید اعمال استانداردهاى سخت نسبت به موتورهاى درون سوز، علت اصلى این همه رقابت و تلاش براى به کارگیرى فناورى پیل سوختى باشد. به گفته محققان، فناورى پیل سوختى در دهه گذشته از یک صنعت کوچک به یک صنعت بزرگ و رو به رشد تبدیل شده است. از دلایل این رشد ناگهانی، استفاده گسترده صنعت خودروسازى در ساخت موتورهاى هیبرید(دوگانه سوخت) است. شرکت هاى ماشین سازى میزان فروش خود را در گرو قیمت سوخت خودروها مى دانند و از این رو رویکرد آنها به سرمایه گذارى در این بخش، بیش از گذشته است. کاربرد پیل سوختى ها امروز منحصر به یک صنعت خاص نیست. از جمله کاربرد هاى جدید آنها در یک دستگاه پیل سوختى کوچک و قابل حمل است که براى تأمین انرژى تلفن هاى همراه و کامپیوترهاى کیفى به کار مى رود. یک نمونه از این نوع پیل سوختى ها را شرکت «نى پاور سیستمز» طراحى کرده است. این پیل سوختى جدید که قابل تعبیه در کیس کامپیوترها است، مى تواند دو یا سه برابر باترى هاى دیگر برق تولید کند. کاربرد دیگر پیل سوختى در صفحات خورشیدى هیبریدى است. بازده انرژى در این گونه صفحات افزایش یافته و آلایندگى آنها به صفر رسیده است.
انواع پیل سوختی
پیلهای سوختی در انواع زیر موجود میباشند: پیلهای سوختی براساس نوع الکترولیت استفاده شده در آنها به پنج نوع اصلی طبقه بندی میشوند.
• پیل سوختی الکترولیت پلیمر یا غشاء مبادله کننده پروتون (PEFC)
• پیل سوختی قلیایی (AFC)
• پیل سوختی اسید فسفریک (PAFC)
• پیل سوختی کربنات مذاب (MCFC)
• پیل سوختی اکسید جامد (SOFC)
لازم به ذکر است که پیل سوختی متانول مستقیم (DMFC)6 از خانوادة پیل سوختی PEFC است. پیلهای سوختی بر اساس دمای عملکرد ، دارای دامنة دمایی از 80 برای (PEFC) تا 1000 برای (SOFC) میباشند. پیلهای سوختی دمای پایین (PEFC ،PAFC ،AFC) دارای حاملهای یونیH+ ویا OH- هستند که انتقال یون از میان الکترولیت وانتقال الکترونها از طریق مدار خارجی را به عهده دارند ، و در پیلهای سوختی دمای بالا مانند الکترولیت کربنات مذاب (MCFC) و الکترولیت اکسید جامد (SOFC) ، جریان الکتریکی به ترتیب از طریق یونهایCO32- و O2- انتقال مییابد. در پیلهای سوختی اکسید جامد (SOFC) یا سرامیکی رسانش یون در الکترولیت معمولاً در دمای بین 600 تا 1000 درجه سانتیگراد انجام میشود.
مزایا
مزایای پیلهای سوختی بطور کلی عبارتاند از:
• بازده بالا
• سازگاری با محیط زیست
• سادگی سیستم از نظر تعمیر ونگهداری
• تنوع در سوخت مصرفی
• عدم آلودگی صوتی به سبب نداشتن قسمتهای متحرک
• طراحی و ساخت توانهای کوچک (میلی وات ) تا بزرگ (مگاوات)
• امکان استفاده از سوختهای فسیلی و پاک، مدولار بودن
• قابلیت تولید همزمان حرارت و الکتریسیته و استفاده در کاربردهای تولید غیرمتمرکز انرژی
معایب
• به مواد بیشتر و فرآیندهای سریعتری نسبت به دیگر پیلها نیاز دارد.
• ممکن است در مدت طولانی کار ، گرما مشکلاتی چون ناسازگاری عناصر و افت انرژی را موجب شود.
• در صورت استفاده از سوخت ناخالص ، کار و گرمای بیش از حد موجب رسوب کربن و در نهایت مسمومیت پیل میگردد.
مزایای پیل سوختی اکسید جامد
• به علت عملکرد دمایی بالا دارای بیشترین راندمان نسبت به سایر پیلهای سوختی میباشد.
• از گرمای تولید شده میتوان برای افزایش بازدهی مجدد استفاده نمود.
• امکان بازسازی درونی سوخت به خاطر عملکرد دمایی بالا وجود دارد.
• نیازی به کاتالیستهای گران قیمت ندارد.
• برای استفاده از سوختهای مختلف نیازی به مبدلهای سوخت نیست.
• از آنجاییکه پیل سوختی اکسید جامد دارای الکترولیت جامد است مشکل خوردگی مواد کم میباشد .
• برای ساخت اجزای پیل میتوان از فنآوری لایه نازک استفاده نمود. ولی در پیلهای سوختی با الکترولیت مایع چنین امری دست نیافتنی است.
پیل سوختی اساساً وسیله ایست که سوخت (مانند هیدروژن، متانول، گاز طبیعی، بنزین و...) و اکسیدان (مانند هوا و اکسیژن) را به برق، آب و حرارت تبدیل میکند. به عبارت دیگر پیل سوختی شبیه یک باطری بوده ولی بر خلاف باطری نیاز به انبارش (شارژ) ندارد. تا زمانی که سوخت و هوای مورد نیاز پیل تأمین شود، سیستم کار خواهد کرد. پیل های سوختی میتوانند سوختهای حاوی هیدروژن مانند متانول( Methanol ) ، اتانول ( Ethanol) ، گاز طبیعی ( Natural Gas ) و حتی بنزین و گازوئیل را مورد استفاده قرار دهند. بطورکلی در سوختهای هیدروکربوری، هیدروژن توسط یک دستگاه اصلاحگر سوخت ( Fuel Reformer )، از آنها جدا شده و بکار گرفته میشود. پیل های سوختی در کاهش آلودگی محیط زیست نقش بسزائی داشته و بخاطر عدم بکارگیری قطعات مکانیکی زیاد، ایجاد آلودگی صوتی نیز نمینماید. علاوه بر آن سیستم پیل سوختی از کارائی نسبتاً بالائی نسبت به موتورهای احتراق درونسوز برخوردار است. بحران انرژی در سالهای 1973 و 1991 و آلودگی فزاینده محیط زیست، کشورهای صنعتی را بر آن داشت تا جهت استفاده از سیستمهایی با راندمان بالا و سازگار با محیط زیست سرمایه گذاری کلانی نمایند. سیستمهای پیل سوختی از جمله تکنولوژیهای پیشرفته ایست که مصارف غیر نظامی آن با توانهای میلی وات تا مگا وات موضوع تحقیق شرکتهای تولید نیرو، خودرو سازی و نیز شرکتهای نفتی قرار گرفتهاست. پیل سوختی مجموعهای از الکترولیت ، الکترودها و صفحات دو قطبی است. در پیل سوختی(بهعنوان مثال نوع الکترولیت پلیمر جامد)، هیدروژن از آند و اکسیژن از کاتد وارد میشوند. هیدروژن الکترون خودرا در آند از دست داده و بصورت پروتن از طریق الکترولیت به سمت کاتد حرکت میکند. الکترون نیز از طریق مدار خارجی به سوی کاتد هدایت میشود. اکسیژن با دریافت الکترون و پروتون به آب تبدیل میشود. حرکت الکترون از آند به کاتد جریان برق را به وجود میآورد که قابل استفاده در وسایل برقی است .آب حاصل در کاتد میتواند مورد استفاده مجدد قرار گیرد.
کاربردهای پیل سوختی نیروگاهی
بازار مولدهای نیروگاهی پیلسوختی بسیار گسترده است و کاربردهای دولتی، نظامی و صنعتی را شامل میشود. همچنین به عنوان نیروی پشتیبان در مواقع اضطراری در مخابرات، صنایع پزشکی، ادارات، بیمارستانها، هتلهای بزرگ و سیستمهای کامپیوتری به کار میرود. پیل های سوختی نسبتاً آرام و بیصدا هستند لذا جهت تولید برق محلی مناسبند. علاوه بر کاهش نیاز به گسترش شبکه توزیع برق، از گرمای تولیدی از این نیروگاهها میتوان جهت گرمایش و تولید بخار آب استفاده نمود. این نیروگاهها در مصارف کوچک بازدهی الکتریکی بالایی دارند و همچنین در ترکیب با نیروگاههای گاز طبیعی بازدهی الکتریکی آنها به 70-80% میرسد.
مزیت دیگر این نیروگاهها عدم آلودگی محیط زیست است. خروجی نیروگاههای پیلسوختی بخارآب می باشد.