پاک کننده های لباسشویی درابتدا به خاطر مشکلات مواجه شده با صابون های معمولی نظیر: خراب شدن در انبارها، عدم توانایی پاک کردن، و فقدان آب کشی کامل پارچه ها بعد از شستشو، وارد عرصه کاربرد شدند. بعلاوه صابون ها برای لباسشویی در آب سخت رضایت بخش نبودند. ویژگی سختی آب می تواند به وجود یونهای فلزی (به غیر از فلزات گروه یک اصلی) عمدتاً یون های کلسیم و منیزیم مربوط باشد که رسوب های نامحلول را به هنگام ترکیب با آنیون های اسید چرب حاصل از صابون معمولی تشکیل می دهند. از جمله ی این رسوب ها، حلقه نامطلوب تشکیل شده در وان حمام یا سینک دستشویی می باشد. اگر صابون به عنوان یک عامل رخت شویی ابتدایی به کار می رفت، چنین ته مانده های  رسوبی به تدریج به صورت رسوباتی بر روی لباس ایجاد شده، موجب بوی بد و تخریب بافت پارچه می شد. بنابراین اولین پاک کننده های ترکیبی (سنتزی) در تلاش برای غلبه بر واکنش صابون ها با آب سخت توسعه یافتند. در حالیکه ساختار شیمیایی پاک کننده های سنتزی اندکی متفاوت از صابون می باشد، هر دو عوامل فعال سطحی کار آمدی هستند.

فرآیند شیمیایی ترکیب صابون در تمام اعصار تقریباً ثابت ماند، تا اینکه تقریباً در سال 1916 اولین پاک کننده سنتزی در آلمان در پاسخ به کمبود چربی های موجود برای صابون سازی در طول جنگ جهانی اول توسعه داده شد. این پاک کننده ها اصولاً آلکیل نفتالن سولفوناتهای زنجیر کوتاه هستند که با اتصال بوتیل یا پروپیل الکل ها با نفتالن و سپس سولفوره کردن (افزایش اتمهای گوگرد) ساخته می شوند. در اواخر دهه 1920 و اوایل دهه 1930 الکل های با زنجیر طولانی سولفوره شده به عنوان نمکهای سدیم خنثی شده، فروخته می شد. تولید پاک کننده های خانگی در ایالات متحده در اوایل تا اواسط دهه 1930 آغاز گردید، اما تولید آن تا بعد از جنگ جهانی دوم افزایش نیافت و آن زمانی بود که مواد خام برای تولید صابون نایاب و گران بود. این پاک کننده ها، آلکیل آریل سولفونات های طولانی زنجیر بودند، که بنزن به عنوان مرکز آروماتیکی و قسمت آلکیلی تهیه شده از نفت سفید را شامل می شدند.

 در طول جنگ جهانی دوم، تأمین روغن و چربی مختل شد و نیاز به عامل پاک کننده برای استفاده در آب دریای سرد و غنی از مواد کانی بین ارتش آمریکا تشخیص داده شد. تحقیقات بیشتر در رابطه با شیمی پاک کننده ها به تحرک وادار شد و تعدادی از اولین پاک کننده های سنتزی تجاری قابل دسترس که برای شستن ظروف و پارچه های ظریف استفاده می شد، وارد بازار گردید. در عرض چند سال، پاک کننده های ترکیبی ارزان که اغلب از محصولات پتروشیمی تهیه می شدند، بطور گسترده در دسترس قرار گرفتند. در طی این دوره ، آلکیل آریل سولفونات ها تقریباً به طور کامل فروش پاک کننده های لباس بر پایه الکل سولفات را تحت الشعاع قرار دادند. مولکول های این پاک کننده های سنتزی به حد کافی شبیه صابون بودند تا عمل پاک کنندگی عالی مشابه صابون داشته باشند اما به اندازه ی کافی نیز متفاوت بودند تا در آب اسیدی و آب سخت مقاومت کنند. سازنده های این پاک کننده های تجاری شامل 8 گروه مختلف معروف به سیستم سورفکتانت هستند که عبارتند از: سازنده ها (آلی و غیر آلی) ، رنگهای فلورسنت (سفید کننده های نوری) آنزیمها، بازدارنده های خوردگی، رنگ بر ها، پر کننده ها، رایحه و عوامل رنگ دهنده.

در باره ی رنگ زداها و سفید کننده ها، آنزیم ها و سازنده ها به عنوان کمک کننده های شستشو، به صورت محصولات مجزا بحث خواهد شد، اما عمل پر کننده ها، ممانعت کننده های خوردگی، رایحه ها و عوامل رنگ دهنده در اینجا مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

یکی از عملکردهای اصلی چگال افزا یا عمل آورنده ها ( عمدتاً سولفات سدیم)، افزودن حجم به پاک کننده ها جهت ایجاد حس رضایت در مصرف کننده ها درباره حجم زیاد در قبال ارزش پولی محصول می باشد. همچنین عمل آورنده ها به پاک کننده های دانه دار امکان آسان ریختن از بسته را می دهد. میزان عمل آورنده می تواند در محصول پاک کننده از 0 تا 35 درصد گستره داشته باشد. بازدارنده های خوردگی از تأثیرات زیانبخش بالقوه یون های پاک کننده جلوگیری می کند، زیرا در غیر این صورت باعث زنگ زدگی استیل داخل ماشین ظرفشویی می شود. زنگ زدگی فرآیند الکتروشیمیایی است که در آن آهن به وسیله یون های بار منفی گروه هیدروکسیل یا یونهای پاک کننده مورد حمله قرار می گیرد. این ترکیبات معمولاً سدیم سیلیکات ها می باشند. خوشبو کننده ها، رایحه های خوشایند به پاک کننده ها و لباس های شسته شده می دهند. رنگ دهنده ها (عمدتاً عوامل رنگ مایه آبی)، پارچه ها را پوشانده و یک ته رنگ آبی به پارچه های شسته شده می دهند. عوامل آبی کننده شامل رنگ یا رنگدانه آبی می باشند که به وسیله پارچه در چرخه شستشو یا آبکشی جذب می شوند، و می توانند بخش زرد طیف نور را جذب کرده، با زرد شدگی طبیعی بسیاری از پارچه ها مقابله کنند . این فرایند به لباس های سفید مقدار کمی درخشندگی داده و ظاهر تمیز و پاکیزه تری به آنها می دهد.

 سیستم سورفکتانت شامل سازنده های فعالی از قبیل پاک کننده ها هستند که میسل ها را تشکیل داده و روغن را از لباس ودیگر اقلام از طریق مکانیسمی مشابه صابون می زداید، آب گرم یا داغ و چرخش ماشین های لباسشویی (یا مالش توسط دست) به پاکسازی آلودگی و چربی ها از پارچه ها کمک به سزایی می کند. سورفکتانت های پاک کننده امروزی از مواد پتروشیمی (مشتق شده از مواد نفتی) یا اولئوشیمی (مشتق شده از چربی ها و روغن ها) تشکیل می شوند. مشابه آنچه که اسید های چرب در صابون سازی به کار می رفت، مواد نفتی، روغن ها و چربی ها شامل زنجیره های هیدروکربنی آبگریز بوده و باعث جذب روغن ها و آلودگی ها می شوند. تری اکسید گوگرد، اسید سولفوریک و اکسید اتیلن برای ایجاد سر انتهایی آب دوست مولکول سورفکتانت به کار می رود. همانند صابون سازی، یک قلیا برای تولید سورفکتانت های پاک کننده بکار می رود که هیدروکسید سدیم و پتاسیم عمومی ترین قلیاهای مورد استفاده هستند. راه حل مناسب برای مشکل رسوب صابون در آب سخت، در ابتدا با تولید پاک کننده های آلکیل بنزن سولفانات (ABS) به دست آمده است. این پاک کننده های از ABS از ترکیب پروپیلن (که از مواد نفتی به دست می آید) بنزن و اسید سولفوریک حاصل می شود. آلکیل بنزن یک محصول صنعت نفت بوده که از تراکم یک ?ـ اولفین و بنزن حاصل می شود. با به کار گیری این مواد نامحلول در طول فرایند سولفوره کردن (افزودن مقدار اضافی اسید سولفوریک) ، تبدیل آن به اسید سولفونیک مربوط انجام می شود. اسید سولفونیک حاصل (آلکیل بنزن سولفونیک اسید [RSO₃H] ) سپس با باز (سدیم کربنات  Na₂CO₃ یا سدیم هیدروکساید NaOH ) خنثی شده، محصول نهایی زنجیری با شاخه های جانبی یعنی ABS را تولید می نماید . شباهت پاک کننده ها  (RSOOO^-Na⁺) با صابون ها (RCOO^-Na⁺) واضح است. بنابراین مولکول های صابون، یک اتم کربن متصل به اکسیژن دارند ولی پاک کننده ها در این موقعیت یک اتم گوگرد دارند. این پاک کننده ها ی سنتزی ABS نیز مانند صابون هم آب دوست و هم  آبگریز هستند.

 پاک کننده هایی که به این روش تولید می شوند، از صابون حلّالیت بسیار بیشتری دارند، بنابراین می توانند امولسیون های روغن ـ آب را تثبیت کنند، اما بر خلاف صابون ها ، سدیم می تواند با کلسیم یا منیزیم جایگزین شده و پاک کننده در محلول حتی در آب سخت (که صابون کف نمی کند) محلول بماند. بنابراین پاک کننده های ABS بسیار با ثبات تر از صابون هستند و می توانند در سیستم های فاضلاب مدت ها بعد از استفاده و تخلیه باقی بمانند. افزایش ثبات این پاک کننده ها ناشی از ثبات شیمیایی زیاد گروه سولفونات و مولکول های زنجیر طویل هیدروکربن مواد نفتی خام در مقابل هیدروکربن های زنجیر مستقیم به دست آمده از چربی های حیوانی می باشد. در محیط طبیعی ، باکتری ها به آسانی پاک کننده های ABS انشعابی را تجزیه نمی کنند. بدین جهت در بین گیاهان فاضلاب ، آبگذرهای طبیعی و حتی بعضی مخازن مورد کاربرد آب آشامیدنی تجمع کف ایجاد می شود .

تا اوایل دهه 1960 ، منابع آب زیرزمینی به عنوان یک تهدید به نظر می رسید. اعتراض عموم به همراه قانونگذاری دولت، با جایگزینی پاک کننده های ABS با پاک کننده های آلکیل بنزن سولفونات های خطی (LAS) زیست تجزیه پذیر، ایالات متحده را به حل این مساله متقاعد ساخت.

این پاک کننده ها، متشکل از زنجیره هیدروکربن طویل متصل به یک حلقه آروماتیک یا بنزن متصل شده به گروه سولفونات دارای بار منفی می باشند. گروه سولفونات شامل یک اتم گوگرد و سه اتم اکسیژن است. ساختار سر دارای بار منفی به کل مولکول سورفکتانت امکان حمل آسان توسط مولکول های آب را می دهد. پاک کننده های LAS در دنباله هیدروکربن مولکول، دارای زنجیره های اتم های کربن خطی بدون انشعاب هستند که اغلب به عنوان گروه آلکیل خطی اشاره می شود. میکروارگانیسم ها می توانند با تولید آنزیم هایی که مولکول ها را تجزیه می کنند، مولکولهای LAS  را به صورت همزمان به آسانی به دو هیدرو کربن بشکنند. پاک کننده های ABS شاخه دار توسط این آنزیم ها تجزیه نمی شوند. در نتیجه پاک کننده های دارای ABS ( پاک کننده های عمده دهه 1950) در حدود 1965 جایگزین پاک کننده های سورفکتانت LAS دار شدند. این پاک کننده ها به آسانی زیست تجزیه پذیر بوده و آلوده کننده نیستند. به علاوه، بیشتر ترکیبات پاک کننده مایع شامل سورفکتانت های بسیار کارا و گران قیمت تحت عنوان سولفات های اتر الکل (AES) می باشند. مولکول های AES یک دم هیدروکربنی دارند که از یک الکل ( یا آلکیل فنل) ، یک سر قطبی مشتق شده از اتیلن اکسید و یک قسمت سولفات   می باشند. در پاک کننده های ترکیبی خانگی، سورفکتانت های غیر یونی به طور گسترده به کار برده می شوند اما سورفکتانت های آنیونی غلبه دارند. پاک کننده های آنیونی که حجم زیادی از تمام پاک کننده های پودری سنتزی را تشکیل می دهند، در پاکسازی پارچه هایی که آب را به راحتی جذب می کنند، موثرترند. این پارچه ها از الیاف طبیعی شامل پنبه، پشم، و ابریشم تولید شده اند . سورفکتانت های آنیونی (یعنی آلکیل بنزن سولفونات های خطی، الکل اتوکسی سولفاتها، آلکیل سولفاتها) با هیدروکربن های مشتق از نفت، چربی یا روغن ها جهت تولید اسیدهای جدید شبیه اسیدهای چرب، واکنش می دهند. سپس واکنش دوم یک قلیا را جهت تولید نوعی مولکول سورفکتانت آنیونی به اسیدهای جدید اضافه می کند. پاک کننده های غیر یونی اغلب گروه انتهایی قطبی دارند که یونی نبوده و تعداد بیشتری از اتم های اکسیژن به طور کووالانسی به ساختار های آب دوست آنها متصل شده اند و به ویژه در پاک کردن پارچه های سنتزی (یعنی پلی استر) موثرند. بیشتر پاک کننده های غیر یونی جهت تولید پاک کننده های لباسشویی مایع به کار می روند و کف اندکی تولید می کنند . پاک کننده های غیر یونی معمولی یک گروه فنولی (C₆H₅OH) دارند که به حد کافی قطبی، اما غیر یونی می باشد. مولکول های سورفکتانت غیر یونی (برای مثال الکل اتوکسیلات، آلکیل فنول اتوکسیلات، کوکونات دی اتانول آمید] یک آلکیلو آمید[) توسط تبدیل هیدروکربن به یک الکل و سپس واکنش الکل چرب با یک اکسید اتیلن تولید می شوند. از اسیدهای چرب به دست آمده از روغن نارگیل که با یک مشتق اکسید اتیلن به نام منواتانول آمین واکنش می دهد، الکیلو آمید تهیه می شود. این سورفکتانت های غیر یونی نمک نیستند و تمایل دارند مایعات یا محصولات پارافینی باشند. آنها می توانند با اسیدهای سولفوردار جهت تشکیل نوع دیگری از سورفکتانت آنیونی واکنش دهند. در حالیکه انواع غیر یونی، آلودگی ها را به خوبی سورفکتانت های آنیونی در تعلیق نگه نمی دارند، تعدادی از سورفکتانت های غیر آنیونی خاصیت غیر معمولی دارند که در آب سرد نسبت به آب گرم حلّالیت بیشتری دارند. بنابراین برای شستشوی لباس که به آب سرد احتیاج دارد، مفید تر می باشند. سورفکتانت های غیر یونی تحت تأثیر آب سخت قرار نمی گیرند و واقعاً بهتر از پاک کننده های آنیونی در حذف آلودگی های ویژه مثلاً حذف چربی پوست از پارچه های سنتزی عمل می کنند.

مطالبی کاربردی در مورد لکه زدایی - تهیه شده توسط سرکار خانم صفرپور

برای لکه زدایی از انواع پارچه ها به نکات زیر توجه فرمایید:
1.    ابتدا علت و نوع لکه را که از چه موادی است،پیدا کنید.
2. نوع پارچه را تعیین کنید؛ به خصوص از این لحاظ که قابل شستشو هست یا خیر.
3. در جنس و رنگ پارچه و همچنین نوع ماده ای که برای رنگ کردن آن به کار رفته است، دقت کنید.
4. طرحی را که برای رفع لکه در نظر دارید ، قبلا تعیین کنید.
5. هر نوع ماده شیمیایی را که می خواهید به کار ببرید، روی تکه ای از پارچه امتحان کنید و اگر می خواهید پارچه را بشویید، لکه را قبل از شستن از بین ببرید.
6. به خاطر داشته باشید که آب داغ، بعضی لکه ها را ثابت می کند، مانند لکه تخم مرغ و خون؛ همچنین آب صابون نیز لکه های چای، قهوه و عصاره بسیاری از میوه ها را ثابت می کند.
برای از بین بردن لکه ها به وسیله محلول هایی مانند تتراکلروکربن یا بـِن -زین با استفاده از برس یا ابر.
بیرنگ کردن لکه به وسیله آب اکــسیژنه و اسید اگزالیک (جوهر ترشک) یا آب ژاول.
تمیز کردن لکه به صورت خشک به وسیله خمیری از پودرهای جذب کننده مانند گچ فرانسوی یا پودر سفید تالک.
برطرف کردن لکه کاکائو و شکلات:
چنانچه لکه روی پارچه های سفید باشد، محل آن را با آب گرم و صابون بشوئید، بعد لکه را به وسیله تتراکلروکربن از بین ببرید. در صورتی که پارچه رنگی بود، اول با تتراکلروکربن بشوئید، سپس با آب گرم و اسفنج، لکه را کاملا از بین ببرید.
برطرف کردن لکه چربی روغن:
محل لکه را به وسیله اسفنج با تتراکلروکربن بشوئید، سپس با آب نیم گرم و صابون، لکه را کاملا از بین ببرید. چنانچه لکه کهنه باشد، آن را ابتدا با آب اکــسیژنه ، بیرنگ کرده ، بعد با آب، خوب بشوئید.
برطرف کردن لکه چای و قهوه:
برای برطرف کردن این گونه لکه ها روی پارچه های رنگی، محل لکه را با آب گرم و اسفنج بشوئید.چنانچه لکه باقی ماند، گیلیسیرین گرم به کار ببرید و بگذارید نیم ساعت روی لکه بماند، سپس با آب خوب شستشو داده و با آب گرم و صابون بشوئید.
اگر لکه روی پارچه سفید و نخی بود، آب جوش را روی لکه بریزید و این کار را از طرف پشت پارچه نیز تکرار کنید . اگر لکه از بین نرفت با آب اکــسیژنه، سپس با آب شستشو دهید برای از بین بردن این گونه لکه ها، اول از صابون استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است لکه را ثابت کند

لکه برها

در ایام تعطیلات به جهت مسافرت ها و پیک نیک های متعدد و همچنین رفت و آمدهای بسیار، بیش از هر موقع دیگر از سال، لوازم دکوراسیونی خانه و همچنین لباس ها به خصوص پوشاک بچه ها در معرض صدماتی از جمله لکه دار شدن در اثر ریختن مواد مختلفی مانند چای، چربی، آب میوه و غیره قرار می گیرند که البته آثار ایجاد شده بر روی لوازم و لباس های تمیز و نو بسیار ناخوشایند است.
اگر شما نیز با چنین مشکلی مواجه شده اید، پیش از هر اقدامی نیم نگاهی به نکات زیر بیندازید شاید به کارگیری آنها شما را در زدودن لکه موجود یاری دهد:
نکته 1: کلیه موارد و راهکارهایی که در زیر اشاره می شود، برای لباس ها و پارچه های قابل شست وشو هستند. لکه بری از روی لباس های غیرقابل شست و شو، باید توسط افراد متخصص و مواد مناسب در خشکشویی ها انجام پذیرد.
نکته 2: امروزه لکه برهای شیمیایی متعددی به بازار آمده اند که کاربرد آنها نه تنها بی تأثیر نیست بلکه به جهت در دسترس بودن و عدم نیاز به امکاناتی جهت شست و شو، از اهمیت ویژه ای برخوردار است ولی آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که برای استفاده از لکه بر چه از نوع شیمیایی و چه دست ساز خانگی، از قسمت پشت لکه باید اقدام شود. به این ترتیب از پخش شدن لکه جلوگیری به عمل می آید.
نکته 3: هنگامی که پارچه دیگری را به محلول لکه بر آغشته کردید و می خواهید از آن برای زدودن لکه استفاده کنید، توجه داشته باشید که نحوه تمیز کردن باید با سیستم ضربه ای باشد و از مالش پارچه بر روی لکه خودداری شود.
نکته 4: ضربات پارچه حاوی لکه بر را ابتدا از محدوده خارجی لکه شروع کنید و به داخل ادامه دهید.
نکته 5: برای شست وشوی اغلب لکه های غیر چربی، کاربرد آب سرد نیاز است؛ آب گرم و به خصوص آب داغ لکه را پایدار می کند. البته روش استفاده و نوع لکه نیز تعیین کننده است.
لکه بر دست ساز (خانگی): از محلول آب و الکل صنعتی به نسبت دو به یک برای از بین بردن پاره ای از لکه ها می توان استفاده کرد.
لکه شمع، مداد شمعی و مدادهای چرب آرایشی: برای این منظور کافی است ابتدا باقی مانده ماده ایجاد کننده را با جسمی نوک تیز به آرامی بردارید. سپس دو تکه دستمال توالت یا کاغذ قهوه ای (مورد استفاده در خشکشویی ها) در دو طرف لکه قرار دهید. سپس اتوی گرم را بر روی یکی از کاغذها در محل لکه فشار دهید. به این ترتیب، چربی موجود در لکه آب می شود و جذب دستمال یا کاغذهای طرفین می شود. ولی در مورد موکت و فرش پس از برداشتن پارافین سفت شده از روی سطح، تنها یک کاغذ بر روی سطح لکه قرار دهید و اتو بکشید.
لکه گل و لای بر روی لباس: کافی است یک عدد سیب زمینی را با چاقو به دو نیم کنید و بر روی لکه بمالید، سپس لباس را در آب سرد بخیسانید و طبق معمول با مواد شوینده شست و شو دهید. در صورتی که لکه همچنان پایدار ماند، دستمال را به الکل آغشته کنید و بر روی لکه بمالید.
لکه آب میوه: مقداری نمک بر روی لکه بریزید و سپس آن را در آب سرد مدتی خیس کنید. پس از آن با آب گرم و مواد شوینده شیمیایی بشویید.
لکه روژ لب: شما می توانید با مالیدن خمیر دندان بر روی این نوع لکه و سپس شست و شو، آن را به طور کامل از بین ببرید. البته پاشیدن اسپری مو نیز برای از بین بردن چنین لکه هایی (پیش از شست وشو) بسیار مفید است. راهکار دیگر برای این منظور استفاده از الکل است.
لکه چای و قهوه: به محض ریخته شدن یکی از این مواد بر روی لباس، آن را با آب سرد و مواد شوینده شست و شو دهید.
اگر امکان شست وشوی سریع آن وجود نداشت، مقداری نمک بر روی سطح لکه بریزید و مدتی صبر کنید تا نمک آن را به خود جذب کند. سپس در صورت فراهم شدن شرایط شست وشو، آن را به روش معمول با آب گرم و مواد شوینده بشویید.
راهکار دیگر این است که سطح لکه را با اسپری مخصوص مو بپوشانید، سپس یک قطعه صابون بر روی سطح لکه بمالید و بعد آن را در آب سرد خیس کنید و بشویید.
لکهسس گوجه فرنگی:

 ابتدا روی سطح لکه را با روش ضربه ای به وسیله پارچه ای دیگر به الکل آغشته کنید، سپس در آب سرد و مواد شوینده بشویید. اگر لکه روی سطح فرش یا موکت ایجاد شده باشد، ابتدا مقداری فوم ریش تراشی بر روی لکه بریزید و سطح آن را با اسفنج آنقدر مالش دهید تا پاک شود. سپس دستمال دیگری را کمی مرطوب کنید و بر روی لکه بکشید و صبر کنید تا خشک شود.
لکه چربیبر روی لباس:

ابتدا با دستمال کاغذی توالت ضرباتی آرام به سطح لکه بزنید و باقیمانده چربی را به دستمال منتقل کنید. برای لباس های رنگ روشن و قابل شست وشو با ماشین، می توانید در صورت امکان آنها را در ماشین لباسشویی و درجه حرارت بالا شست وشو دهید ولی در غیر این صورت یا لکه زدایی را به خشکشویی بسپرید یا با دست شست وشو دهید.
نکته: برای جذب لکه های چربی و حتی لکه های حاصل از ریختن نوشابه، آب میوه و مانند اینها بر روی لوازم دکوراسیونی مانند مبلمان یا فرش، بهترین کار ریختن قشر نازکی از نمک یا پودر تالک (پودر بچه) و رها کردن لکه برای مدت نیم ساعت تا یک ساعت است. پس از طی این مدت با جارو برقی پودرها را جمع کنید و سپس با شامپو فرش یا کف حاصل از کمی مایع ظرفشویی و آب شست وشو دهید. البته مرحله فوق را می توانید چند بار تکرار کنید.
پاک کردن لکه شمع از روی کاغذ دیواری
بعضی از انواع کاغذ دیواری ها غیرقابل شستشو هستند. اگر قطره شمع بر روی کاغذ دیواری چکید، به وسیله یک کارد قسمت های شمع را از دیوار جدا کرده و سپس با یک مداد پاک کن ، جای لکه را تمیز کنید.
پاک کردن لکه شمع از روی وسایل چوبی
در این حالت، لکه شمع را نباید با وسایل نوک تیز پاک کرد ؛ چون لوازم چوبی را خراش می دهد. کافی است قسمت لک شده را با آب گرم بشویید و بلافاصله با یک تکه پنبه پاک کنید.
پاک کردن لکه شمع از روی تابلوی نقاشی
ابتدا با نوک کارد، شمع را از روی تابلو بردارید و سپس به وسیله کف صابون و اسفنج، به آرامی روی مدل لکه بکشید؛ بعد با آب ولرم آبکشی کنید. سپس با یک تکه پارچه نخی به آرامی روی محل شسته شده را خشک کنید.
پاک کردن لکه شمع از روی موزائیک
ابتدا کمی سرکه گرم را روی لکه بریزید. سپس با کف صابون ولرم آن را بشویید و آب بکشید و بلافاصله با یک تکه پارچه خشک کنید.
پاک کردن لکه شمع از روی پارچه
برای برطرف کردن لکه شمع از پارچه، در دو طرف یک پارچه کاغذ خشک کن قرار داده و روی آن اتوی داغ بگذارید. شمع از پارچه جدا شده و جذب کاغذ خشک کن می شود.
پاک کردن لکه شمع از روی فرش
روی قسمتی از فرش که شمع ریخته، یک تکه روزنامه یا کاغذ خشک کن قرار دهید و اتوی گرم روی آن بگذارید تا لکه جذب کاغذ شود. این عمل را چند بار تکرار کنید تا لکه به کلی از بین برود. البته این کار را خیلی با دقت انجام دهید تا فرش نسوزد. در آخر، اگر باز هم جای لکه باقی ماند، آن را با الکل تمیز کنید
لکه زنگ زدگی بر روی لباس
یک لیمو ترش را دو نیمه کرده و یک نیمه آن را آغشته به نمک کرده ، بر روی لکه بمالید. پس از پاک شدن لکه، لباس را با آب بشویید.
لکه روغن
برای پاک شدن لکه روغن می توانید لباس را با پودر ماشین لباسشویی بشویید . لکه فوراً از بین می رود.
لکه چسب    
یک تکه پارچه را آغشته به سرکه کرده و روی چسب بگذارید. چسب، سفتی خود را از دست داده و از لباس جدا می شود.
لکه جوهر
برای از بین بردن جوهر سیاه بر روی فرش یا لباس، مقداری ماست روی محل لکه ریخته و با قاشق ماست را جمع کنید. چند مرتبه این کار را تکرار کنید، لکه کاملاً از بین می رود.
لک مرکب و جوهر :
به لک مرطوب مرکب لباس میتوان یکی از مواد آرد گندم ، نمک گچ ، پودر تالک افزود تا مرکب اضافی جذب آن شده و مانع از پخش مرکب به سایر قسمتها شود . پس از رنگی شدن ماده جاذب آن را پاک کرده و از ماده جدید استفاده میکنند تا آنکه لک جوهر کاملا خشک شود . سپس قسمت لک را وارد خمیری که با یکی از مواد فوق ساخته اند کرده و دوباره عمل را تکرار میکنند.
روش دیگر آن است که قسمت لک را برای یک یا دو روز داخل شیر خیس میکنند و در صورت لزوم شیر را عوض میکنند تا لک کاملا از بین برود . شیر پاستوریزه برای این کار رضایت بخش نخواهد بود زیرا شیر قبلا نباید گرم شده باشد . برای پارچه های قابل شستشو شستن توسط توسط صابون و اتو کشیدن رضایت بخش خواهد بود .
لک زنگ آهن :
منطقه لک شده پارچه را بر روی ظرف آبی که در حال جوشیدن است قرار داده سپس یک لیمو را فشرده و آب آن را بر قسمت لک می ریزند . پس از چند دقیقه آن را شسته و عمل را تکرار کنید . روش دیگر آن است که بر روی لک نمک مرطوب شده با آب لیمو ریخته و آن را در معرض نور خورشید قرار میدهند در صورت لزوم آب لیموی بیشتری به آن می افزایند .
لک چای :
اگر لک بر روی پارچه پنبه ای و یا کتانی برای چند روز باقی مانده باشد قسمت لک را در محلول براکس خیس میکنند " 1 تا 1.2 قاشق چایخوری در یک فنجان آب" و سپس د رآب جوش آبکشی میکنند . استفاده از پرمنگنات پتاسیم در مورد لکهای مقاوم در برابر معرفهای دیگر مناسب است ، بدین طریق که یک قاشق چایخوری از پرمنگنات پتاسیم را در 2 تا 3 لیتر آب حل میکنند محلول را توسط قطره چکان بر روی قسمت لک لباس میریزند در زیر قسمت لک ظرفی جهت جمع شدن محلول پرمنگنات قرار میدهند و برای 5 دقیقه این عمل را ادامه داده و سپس توسط یک اسفج آغشته به آب اکسیژنه مالش میدهند ، قبلا این قسمت از کار را امتحان کنید تا رنگ اصلی پارچه از بین نرود . روی یک قسمت کوچک از پارچه
لک لاک :
با استفاده از اسفنج آغشته به الکل یا استون میتوان لک لاک را پاک کرد
لک قیر :
قیر به راحتی در حلالهای نفتی و تترا کلرید کربن حل میشود از این رو میتوان با شستشوی لباس توسط این مواد لک قیر را برطرف کرد.
لک شربت ، شکلات ، مواد قندی :
اگر لباس قابل شستشو باشد ، آن را با آب وصابون شستشو میدهیم ، و بقیه لک را از روی پارچه های سفید پنبه ای یا کتانی را توسط آب ژاول از بین میبرند ، روش موثر آن است که قسمت لک را در الکل چوب قلیایی شده توسط محلول آمونیاک میخیسانند ،برای پارچه های غیر قابل شستشو ، قسمت لک را توسط نفت یا تتراکلرید کربن شسته تا چربی از بین برود و باقیمانده لک را بوسیله پراکسید هیدروژن "آب اکسیژنه" از بین میبرند .
لک قهوه:
بر روی لک پارچه تا ارتفاع 5 تا 6 سانتیمتر آب جوش ریخته و برای چند ساعتی به همین حال باقی میگذاریم ، چناچه لک بر روی لباس پشمی یا ابریشمی باشد لک سریعا توسط آب سرد و یا ولرم پاک میشود و اگر باقیمانده روغن وجود داشته باشد توسط تتراکلرید کربن ویا نفت از بین میرود . درصورت بزرگ و یا زباد قدیمی بودن لک مقدار کمی از اثر آن باقی میماند ، که خشکاندن لباس در مقابل نور خورشید موجب از بین رفتن آن میشود و اگر پارچه سفید است از مواد سفید کننده میتوان استفاده کرد
لک میوه:
برای پارچه های قابل شستشو قسمت لک را بر روی یک کاسه قرار داده و از بالا به وسیله کتری محتوی آب جوش مستقیما بر روی آن میریزند ، لک باقیمانده را با خیساندن در آب لیمو و سپس در معرض نور خورشید قرار دادن از بین میبرند، البته برای پارچه های سفید کتان یا پنبه ای میتوان از آب ژاول استفاده کرد ولی نمیتوان از این ماده برای پارچه های ابریشمی یا پشمی یا رنگی استفاده کرد .
لک چربی :
تترا کلرید کربن ، کلروفرم ، اتر ، بنزین سفید ، نفت مواد موثری در پاک کردن لک چربی حیوانی و گیاهی میباشند ، استفاده از این مواد مناسب ترین روش در پاک کردن اینوع لکها میباشد ، لک چربی از روی پارچه های قابل شستشو معمولا با شستن با آب گرم و صابون از بین میرود ، روش دیگر برای پارچه های غیر قابل شستشو این است که قسمت لک را بر روی سطحی صاف پهن کرده و بر روی لک یک ماده جاذب مثل کاغذ خشک کن ، گرد اکسید منیزیم ، گچ یا گرد تالک سفید پخش میکنند سپس ماده جاذب را روی لک می غلطانند تا حالت چسبندگی پیدا کند با برس محل را تمیز کرده و این عمل را تکرار میکنند ، و اگر پاک نشد لایه جاذب را برای مدت یک شب بر روی لک میگذارند بماند
لک روغن :
با استفاده از اسفنج آغشته به تیتر خالص و یا تترا کلرید کربن میتوان اینوع لکها را ازبین برد اگر لک بزرگ باشد تمام قسمت توسط تیتر شسته شده و چندین بار در حلال تازه آبکشی می شود .
لکهای رنگ تازه را میتوان با مقدار کافی صابون و آب از بین برد ، و لکهای قدیمی رنگ بدین روش نیز ممکن است از بین برود و در صورتیکه قبل از آن قسمتی از لک بوسیله کره و یا روغن کاملا مرطوب شده باشد
‌تعریف لکه :
اثر و علامت چرک یا مواد رنگی بر روی پارچه و هر شی دیگری را لکه می نامند. به روش هایی که برای پاک کردن لکه ها از روی پارچه به کار می رود، لکه گیری می گویند. قبل از پاک کردن لکه باید نوع و جنس پارچه را شناسایی کنید و سپس به سرعت درصدد گندزدایی از روی پارچه برآیید. زیرا هر چه لکه مدت زمان بیشتری بر روی پارچه بماند،‌دیرتر پاک می شود و یا امکان دارد هرگز پاک نشود. در این بخش پاک کردن چند لکه را بیاموزید.  
1 – لکه ی شمع :
شمع را با یک لبه کارد از روی لباس بتراشید. لکه باقیمانده را بین دو ورقه خشک قرار دهید و با اتوی گرم چند لحظه بر روی آن فشار دهید.سپس آن را با آب جوش و مواد پاک کننده شست و شو دهید.
مواظب باشید که درجه حرارت آب به الیاف لباس آسیبی نرساند. چنانچه لکه پاک نشد، از بنزین استفاده کنید.  
2 – لکه جوهر :
اگر پارچه سفیدی را که لکه جوهری دارد در آب ژاول قراردهید لکه از بین می رود. در مورد پارچه های رنگی، محل لکه را با محلول جوهر لیمو خیس کنید و آن را در آفتاب بگذارید. اگر لکه پاک نشد، این عمل را تکرار کنید تا اثری از لکه باقی نماند.  
3 – لکه قهوه یا چای :
چنین لکه ها را هرچه زودتر بشوئید، آسان تر پاک می شوند. برای پاک کردن این نوع لکه ها باید آب جوش را از فاصله زیادی روی محل لکه بریزید و سپس این کار را از طرف دیگر لکه تکرار کنید. اگر اثری از لکه باقی ماند، روی آن را محلول گلیسیرین گرم بمالید و بگذارید نیم ساعت بماند. سپس آن را با آب خوب شست و شو دهید و بعد با آب گرم و صابون بشوئید.  
4 – لکه خون :
پارچه را در آب سرد خیس کنید و بعد با آب سرد خوب بشویید. اگر برای پاک کردن لکه از آب گرم، استفاده کنید، لکه ثابت می ماند. سپس مقداری ماده پاک کننده را روی محل لکه بریزید و خوب چنگ بزنید و بعد آب کشی کنید. اگر باز هم اثری از لکه باقی ماند، چند قطره آمونیاک را روی لکه بریزید و سپس آن را بشویید. در مورد پارچه های سفید می توان از مایع سفید کننده مثل آب ژاول استفاده کرد.  
قبل از شست و شو و اتوکشی لباس ها به نکات زیر توجه کنید:
قبل از شستن لباس ها، باید ابتدا لکه گیری نمود. لباس ها باید براساس جنس و رنگ دسته بندی شده و جداگانه شسته شوند. لباس های نوزاد را از سایر لباس ها جدا کنی.
روش شستن و اتوکردن لباس های نخی و کتانی : ابتدا آن ها را به مدت 20 تا 30 دقیقه در محلول آب گرم و صابون یا مواد پاک کننده ی دیگر خیس کنید. پس از آن، لباس را شست و شو دهید. لباس های نخی و کتانی را به وسیله ماشین لباس شویی نیز می توان شست. برای سفید کردن آن ها از محلول رقیق آب ژاول یا هر ماده سفید کننده دیگری که در بازار موجود است ، استفاده کنید تا کامل سفید شوند. لباس های نخی را نم دار اتو کنید.  
روش شستن و اتوکشی لباس های پشمی و بافتنی:
برای شستن لباس های پشمی از آب ولرم استفاده کنید و تا حد امکان از چنگ زدن آن ها به هنگام شست و شو خودداری کنید. هنگام آب کشی کمی سرکه یا آمونیاک در آب بریزید تا لباس پشمی حالت نمدی به خود نگیرد.رای خشک کردن پارچه های پشمی آن ها را در مقابل نور شدید خورشید قرار ندهید. چون مقاومت خود را از دست می دهند. بهتر است این لباس ها را به جای آویزان کردن روی پارچه نخی و سفید پهن کنید تا خشک شوند. برای اتوکردن لباس های پشمی، پارچه ی نخی را نمناک کنید و روی آن ها قراردهید تا اتو بطور مستقیم به لباس تماس نداشته باشد. هنگام اتوکردن، اتو را روی پارچه قرار دهید (به صورت پرس) و بردارید. از اتوکردن لباس های بافتنی به علت تغییر شکل آن ها خودداری کنید.  
8 – عمل لکه گیری را تعریف کنید؟
به روش هایی که برای پاک کردن لکه ها از روی پارچه به کار می رود، لکه گیری گویند.  
پوشاک :
1 – طرز پاک کردن لکه ی جوهر را بنویسید:
اگر پارچه سفید را که لکه جوهر دارد، در آب ژاول قراردهید لکه از بین می رود. در پارچه های رنگی،‌محل لکه را با محلول جوهر لیمو خیس کنید و آن را در آفتاب بگذارید اگر لکه پاک نشد این عمل را تکرار کنید تا اثری از لکه باقی نماند.  
2 – برای پاک کردن لکه قهوه یا چای چه کاری را باید انجام داد؟
این گونه لکه ها را هر چه زودتر بشویید تا آسان تر پاک شوند. باید آب جوش را از فاصله زیاد روی محل لکه بریزید و از طرف دیگر لکه هم تکرار کنید. اگر اثری از لکه باقی ماند روی آن را محلول گلیسرین گرم بمالید و بگذارید نیم ساعت بماند سپس آن را با آب خوب شست و شو دهید و بعد با آب گرم و صابون بشویید.  
3 – علایم بین المللی پوشاک و نگه داری از آن ها را بنویسید.
- تشت : ‌درجه حرارت هنگام شست و شو
- مثلث : مجاز به استفاده از مواد سفید کننده
- اتو :‌اتوکشی مانعی ندارد
- دایره : می توان از خشک شویی استفاده کرد  
4 – روش اتوکشی لباس های نخی و کتانی را بنویسید:
ابتدا آن ها را به مدت 20 تا 30 دقیقه در محلول آب گرم و صابون یا مواد پاک کننده دیگر خیس کنید و بعد لباس ها را شست و شو دهید. برای این که لباس ها بیش از اندازه چروک نشوند، از زیاد فشار دادن آن ها خودداری کرده و کمی آب دار آویزان کنید.  
5 - لباس ها ی پشمی را چگونه باید اتو کرد؟
1. پارچه نخی تمیزی را نمناک کنید و روی آن ها قرار دهید تا اتو به طور مستقیم به لباس تماس نداشته باشد.
2. اتو را روی پارچه نکشید بلکه آن را روی پارچه قراردهید (به صورت پرس و بردارید)  
6 – استفاده بیش از اندازه از مواد سفید کننده، چه زیان هایی به محیط زیست وارد می کند؟
باعث آلودگی خاک و آب های زیرزمینی و در نتیجه محیط زیست می شود.